Ukrayna’daki savaş Ermenistan’ın stratejik konumunu etkiledi mi?

Bu haberin orijinal dili İngilizce idi.

Ermenistan, tarihsel olarak Batı ile Rusya’nın karşıt hedefleri arasında sıkışıp kalmış zor bir jeopolitik konuma sahip olmuştur.

Moskova’nın Ukrayna’daki savaşının başlamasıyla birlikte Ermenistan’ın rolü, Rusya ile olan benzersiz ilişkisinden yararlanan bir role dönüştü ve bu durum, ülkenin konumunu Batı yaptırımlarını savuşturmak ve kendi ekonomisini güçlendirmek için kullanıp kullanmayacağı konusunda soru işaretlerine yol açtı.

Çatışmanın doğrudan katılımcısı olmasa da, Ermenistan’ın Rusya ile ekonomik bağları, özellikle malların yeniden ihracatı ve yaptırım uygulanan Rus şirketleri ile uluslararası pazar arasındaki ticaretin kolaylaştırılması konusunda eleştirilerin odağı haline geldi.

Ermenistan’ın Rusya ile ekonomik ilişkileri, özellikle Ukrayna’nın işgali nedeniyle Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımların ardından gelişti.

Rusya, iki ülke arasındaki ticaretin geçen yıl 7,4 milyar dolara ulaştığını ve bu yılın ilk yarısında 2,5 kat artarak 8,3 milyar doların üzerine çıktığını söyleyerek güçlü bir büyüme bildirdi. Mevcut hızın devam etmesi durumunda işlem hacminin bu yıl sonuna kadar 14-16 milyar dolara ulaşabileceği tahmin ediliyor.

Bu hızlı ekonomik büyüme, Ermenistan’ın yeniden ihracat merkezi statüsünden yararlanması ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle Batı’nın uyguladığı yaptırımları aşmasına olanak sağlaması olarak yorumlanabilir.

Bu nedenle Ermenistan muhtemelen Rus değerli taşlarının ve altının yeniden ihracatıyla aktif olarak ilgileniyor. Ermenistan, 2023 yılında ulusal üretimin 30 katı olan 4,5 milyon karat değerinde elmas ihraç etti.

Pasif bir gözlemci değil

Ermenistan’ın jeopolitik açıdan önemli bir role yükselmesi dolaylı olarak Rusya’nın yaptırımlar altındaki ekonomik dayanıklılığını da destekledi. Ermenistan ulusal çıkarlarını korumaya odaklanırken, bu dinamik, Rusya’yı tecrit etmeye yönelik küresel çabaların baltalanacağı yönünde endişeleri artırıyor.

Ermenistan, yeniden ihracata izin vererek ve güçlü ticari ilişkileri sürdürerek, yaptırımların etkisinin azaltılmasına yardımcı oluyor ve Rusya’nın kısıtlı mal ve teknolojilere erişiminin devam etmesini sağlıyor.

Ermenistan’ın Rusya ile yakın bağları gözden kaçmazken, Batı’nın tepkisi nispeten ılımlı oldu. Perde arkasında, belki nüfuzlu seçkinler tarafından yönlendirilen ve büyük halkla ilişkiler ve iletişim firmaları tarafından desteklenen iyi organize edilmiş lobicilik çabalarının önemli bir rol oynadığı görülüyor.

Bu başarılı lobicilik kampanyası daha büyük bir sorunun altını çiziyor: Ermenistan’ın hem Batı hem de Rusya ile kritik ilişkileri sürdürürken, Batı’nın Rusya ile ekonomik etkileşimlerine ilişkin bakış açısını manipüle etme yeteneği.

Sonuç olarak, Ermenistan’ın diplomatik çabalarının gerçekten samimi mi yoksa özellikle Ukrayna çatışması bağlamında küresel istikrarsızlıktan yararlanmak için tasarlanmış fırsatçı manevralar mı olduğunu ayırt etmek giderek zorlaşıyor.

Ukrayna savaşının ardından Başbakan Nikol Paşinyan başta olmak üzere Ermeni siyasetçiler Erivan’ı Rusya’dan uzaklaştırmaya çalıştı.

Ancak ülkenin yakın ekonomik bağları daha karmaşık bir gerçeğin altını çiziyor. Ermenistan’ın Rusya ile ticaretin teşvik ettiği ekonomik büyümesi, savaş tarafından dolaylı olarak desteklenmiş gibi görünüyor.

Eleştirmenler, Ermenistan’ın sadece pasif bir gözlemci değil aynı zamanda Rusya’nın savaş çabalarını destekleyen bir ağda aktif bir oyuncu olduğunu öne sürüyor. Yaptırımlardan kurtulmak için topraklarını ve ekonomisini kullanan Ermenistan’ın, kendi ekonomisini güçlendirirken küresel istikrarı da baltaladığı ileri sürülüyor.

Heyecanlı mı yoksa sadece gergin mi?

Ermenistan, özellikle Azerbaycan’la devam eden gerginliklerin ortasında, güvenlik ve ekonomik destek konusunda geleneksel olarak Rusya’ya güveniyordu. Ancak iki ülke arasındaki ilişkiler son yıllarda kötüleşti.

Paşinyan’ı iktidara getiren 2018 Ermeni Devrimi, Ermenistan’ın Moskova’nın etkisinden uzaklaşmaya başlamasıyla önemli bir değişime işaret etti.

Bu gerilim, 2020 Dağlık Karabağ savaşı ve Eylül 2022’de Azerbaycan ile yaşanan çatışmalarla daha da arttı. Rusya, sözde arabulucu olmasına rağmen, Ermenistan adına kararlı bir şekilde müdahale etmekte tereddüt etti.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmeye odaklanması Ermenistan’ın giderek yalnız hissetmesine neden oldu.

Azerbaycan’ın 2023 yılında Dağlık Karabağ’a yıldırım hızıyla başlattığı askeri operasyon ve ardından Dağlık Karabağ Ermenilerinin göç etmesi, Ermenistan’ın Rusya’ya karşı yaşadığı hayal kırıklığını daha da ağırlaştırdı. Moskova, Azerbaycan’ın eylemlerini engellemediği için eleştirildi.

Ermenistan’ın Rusya ile ilişkileri kuşkusuz karmaşıktır. Ancak Ermenistan’ın Ukrayna’nın işgali sırasındaki tutumu, büyük güçler arasında kalan küçük ülkelerin karşı karşıya kaldığı zor kararların bir örneğidir.

Savaş ilerledikçe, özellikle uluslararası toplum Rusya Federasyonu ile ekonomik bağları sürdürmenin sonuçlarını tartarken, Ermenistan giderek daha fazla incelemeyle karşı karşıya kalacak.

Vlad Olteanu, i3pact EU’nun kurucusu ve AB çalışmaları konusunda uzmandır.

Euronews olarak tüm görüşlerin önemli olduğuna inanıyoruz. [email protected] adresinden bizimle iletişime geçerek görüşlerinizi bize gönderebilir ve sohbete katılabilirsiniz.