Soğuk Savaş dönemine ait ABD casus uydu görüntüleri, İslam tarihinin dönüm noktalarından biri olan Kadisiye Muharebesi’nin yerini ortaya çıkardı. Bu keşif, Müslüman Arapların MS 636 veya 637’de Sasani İmparatorluğu’na karşı zafer kazandığı tarihi savaşın ayrıntılarını aydınlatıyor
Kadisiye Savaşı neden önemlidir?
Günümüz Irak’ındaki Kadisiye Muharebesi, Müslüman ordularının İran topraklarına ve ötesine yayılmasında bir dönüm noktasıydı. Sayıları az da olsa Müslümanlar bu savaşta Sasani İmparatorluğu’nu mağlup ederek Mezopotamya’da kalıcı bir egemenlik kurdular. Ancak bu güne kadar savaşın tam olarak nerede gerçekleştiği belli değil.
Durham Üniversitesi ve Qadisiya Üniversitesi’nden bir ekip, 1970’lerde ABD tarafından çekilen casus uydu görüntüleri ve tarihi belgeleri kullanarak savaşın gerçekleştiği bölgeyi belirlemeyi başardı.
Zübeyde’de yol çalışmaları sırasında ortaya çıkan keşif
Aslında ekip, Irak’ın Kufe kentinden Mekke’ye kadar uzanan tarihi Zübeyde Yolu’nun haritasını çıkarmayı amaçladı. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmeye aday bu rota, MS 750-850 yılları arasında en önemli hac rotaları arasında yer alıyordu.
Uydu görüntülerini analiz eden araştırmacılar, Kufe’nin yaklaşık 30 kilometre güneyinde, Kadisiyye Savaşı’nı anlatan metinlerdeki ayrıntılarla eşleşen bir alan keşfettiler. Burada bulunan kale ve çift duvar kalıntıları, ekip üyesi William Deadman’ın deyimiyle “şaşırtıcı” idi.
Savaşın izleri: duvarlar, hendekler ve çömlekler
Araştırmalar, yaklaşık 9,7 kilometre uzunluğundaki duvarın büyük kısmının tarım arazileriyle birleştiğini veya yıkıldığını ortaya çıkardı. Derin bir hendek, eski bir nehir yatağı ve savaş çömlekleri de bulundu.
Bu bulgular araştırmacıları Kadısiyye Savaşı’nın burada gerçekleştiği sonucuna götürdü. Deadman, bu zaferin tarihte bir “dönüm noktası” olduğuna dikkat çekiyor.
Saddam dönemi ve Kadisiye’nin siyasi önemi
Kadisiye Muharebesi sadece Irak tarihinin İslami dönemiyle sınırlı kalmamış, aynı zamanda modern siyasette de yankı bulmuştur. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak, 1980’lerdeki İran-Irak Savaşı sırasında bu savaşı sıklıkla propaganda olarak kullandı.
O dönemde Saddam, Kadisiye’nin zaferini İran’a karşı yeni bir zaferin işareti olarak göstermiş ve savaşı “Saddam’ın Kadisiyesi” olarak adlandırmıştı. Araştırmacı Jaafar Jotheri, bu dönemde büyüyen Iraklıların çoğunun savaşla ilgili popüler bir filmi birçok kez izlediğini söylüyor.
Kazılar gelecek yıl başlayacak
Araştırmacılar, önümüzdeki yıl Kadisiyye Savaşı’nın gerçekleştiği bölgede kapsamlı kazılara başlamayı planlıyor. Jotheri, Irak’taki dini, etnik ve siyasi farklılıklara rağmen bu savaşın geniş kesimlerce “önemli ve belirleyici bir dönüm noktası” olarak kabul edildiğini söylüyor.
Turistlerin yeni adresi
Keşfin bir diğer önemli yönü ise bölgenin turizm potansiyelidir. Exeter Üniversitesi’nden Mustafa Baig, savaş alanının kesin olarak tanımlanmasının dindar olsun olmasın birçok turistin dikkatini çekeceğini söylüyor.
Bu keşif İslam tarihinde önemli bir boşluğu doldururken, gelecekte bölgenin turizm ve arkeolojik araştırmalar açısından önemli bir merkez haline gelebileceğini de gösteriyor.